Ukrayna’da esrarengiz ölümler

Vladimir Makoviç’in yıldızı yaklaşık bundan üç yıl önce parladı. 2014 Nisan’ında Rusya yanlısı ayrılıkçılar, işgal altında olan Doğu Ukrayna’daki Donetsk şehrinde “Halk Cumhuriyeti” ilan ettiklerinde, bağımsızlık bildirgesini Makoviç okudu. O zamana kadar kimsenin tanımadığı bu ak sakallı adam, oluşturulan Yüksek Yönetim Konseyi’nin başkan yardımcılığına getirildi. Ancak altı ay sonra ortalıkta görünmemeye başladı. Ta ki 12 Mart 2017’deki ölüm haberinin gazetelerde yayımlanmasına kadar. Makoviç’in beyin tümörü sonucu hayatını kaybettiği yazıldı.

Esrarengiz ölümler

Böylece Ukraynalı ayrılıkçıların lider kadrosundan bir kişi daha eksilmiş oldu. Donetsk Halk Cumhuriyeti’nin bugün hayatta olmayan pek çok yöneticisi cinayete kurban gitti. Onlardan biri olan “Givi” lakaplı komutan Mihail Tolstih, Donetsk’teki karargâhında bir alev makinesiyle öldürüldü. Bu olaydan kısa bir süre önce de “Motorola” olarak bilinen komutan Arsen Pavlov, asansörde bombalı saldırı kurbanı oldu. Pavlov, Doğu Ukrayna’da ilk günden beri savaşan Ruslar arasında en meşhur olandı. Her iki komutan da Rus devlet televizyonu tarafından “savaş kahramanı” ilan edildi. Ayrılıkçılar, cinayetlerin arkasında Kiev yönetiminin olduğunu iddia etse de Ukrayna hükümeti bunu reddediyor.

Ukrayna’da ise bu gibi durumlarda hemen herkesin aklına Rusya geliyor ve “temizlikten” bahsediliyor. Ukrayna Parlamentosu üyesi Serhiy Taruta, kendi tezini şöyle açıklıyor: “Bu, ticari menfaatler ve el konulan şirketlerin odak noktasında olduğu bir iktidar mücadelesi. Burada zaman zaman silahlar da konuşuyor. Kurallara uymayan eleniyor!”. Eski bir kömür madeni işletmecisi olan Taruta, 2014 yılında, altı ay kadar bölge valiliği de yaptı.

Bazı ayrılıkçılar da ani hastalıklar sonucu öldü. Örneğin “Luhansk Halk Cumhuriyeti” lideri Valeri Bolotov’un, 46 yaşında kalp krizi geçirdiği yazıldı. Geçtiğimiz Ocak ayında Moskova’da ölen Bolotov’un zehirlenmiş olabileceği öne sürülüyor. Bolotov’un ondan üç yaş daha genç olan vekili ve Luhansk’ın “Başbakanı” Gennadi Zipkalov’un ise gözaltında tutulduğu Luhansk’taki hücresinde 2016 sonbaharında intihar ettiği açıklandı. Ancak bu açıklama da pek inandırıcı bulunmadı.

Arkasında Rusya mı var?

Bu ölümlerde Rusya’nın parmağı olabilir mi? Bu soruya kesin bir dille cevap vermenin zor olduğunu vurgulayan Kiev merkezli “Ostrov” adlı internet portalının yayın müdürü Serhiy Harmaş, bazı ölümlerin arkasında Ukrayna gizli servisi SBU’nun da olabileceğini tahmin ediyor. Ölümlerden Rusya’nın sorumlu olması halinde ise amacın, “tanıkları ortadan kaldırmak” değil, bölgenin daha etkin kontrolünün sağlanması olarak değerlendirilebileceğini söylüyor.
Doğu Ukrayna’daki ayrılıkçıların bazıları ise azledildi. İlân edilen “halk cumhuriyetlerinin” yönetimindeki Rus kökenlilerin yerine kısa süre içinde Ukrayna doğumlular getirildi.

Gerek Donetsk gerekse Luhansk’taki halk cumhuriyetlerinin Rusya kontrolünde olduğu konusunda Serhiy Taruta ve Serhiy Harmaş hemfikir. “Buralarda Rusya’nın nüfuzu yüzde 95’lerde” diyen Ukrayna Parlamentosu milletvekili Taruta, “Manipülasyon ve yağmacılık yaparak büyük paralar kazanmak için küçük bir koridor da mevcut”şeklinde konuşuyor.
Rusya, Doğu Ukrayna’daki ayrılıkçılara açıktan destek vermek yerine, kontrol mekanizmasını geri plandan yürütmeyi tercih ediyor. Her iki halk cumhuriyetinde de çeşitli kademelerden Rus refakatçilerinin görev yaptığı söyleniyor. Ancak bu kişiler, kamuoyunun gözünden uzak bir şekilde çalıştıkları için hiçbir surette fark edilmiyor. Son olarak Ukrayna basını, Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin’in danışmanlarından Vladislav Surkov’un yakın zamanda Ukrayna’yı ziyaret edeceğini yazdı. Ancak gerek Kiev gerekse Moskova yönetimleri bu konuda hakkında sorulan soruları cevapsız bıraktı.